Tuesday, December 6, 2011

Komander Canor

BAYAT ti panagtugtugawko iti bangkito, mapapaisemak iti nalagipko nga estoria. Diak ketdin malagip pay no asino ti nakaestoria kaniak iti nabasana kano iti Bannawag a pakasaritaan ti maysa a baro a nangasawa iti Hawayana nga impagarupna a mabalinen a mapan itulag iti puneraria, ngem isuna ketdin immun-una a namusikuan!
Idi estoriaek daytoy ken ni Komander Canor, "Demet!" kunana met. Sa impasarunona: "Never enter an unfamiliar territory," a kasla ketdin isuna ti nakabasa.
Pagsasao ni Komander Canor dayta. Iti panagawatko, pulos a dika sumrek iti banag a dimo kapkapnekan. Ket no saan? "You will suffer the rest of your life!" kunana a mangpatibong ti bosesna sa agbannikes a kunam no addan iti sango ti maysa a bunggoy dagiti agngayangay nga agbalin a soldado.
Patiek ti kunana. Napaneknekanen ni Komander Canor dayta.
Adu met a tawen ti baet da Komander Canor ken Susie a baketna. Saan a ni Komander Canor ti ubing. Isuna ti lakay. Singkuentay kuatrona idi makalagip nga agsimpa. Dandanin agretiro iti serbisio. Disisais met ti nangukod kenkuana a nagpaaltar.
Asinon sa ket ti pangimuesmuestraak iti asawana itayen? Saan met ngarud a ni Anne Curtis ta nalidlidem ti kudilna. Ngem diak maitured a kitaen iti mabayag dagiti bibigna nga agar-arimasa ken dagiti matana a kasla kankanayon a mapurpurar ta agdisnudo a maukarkar dagiti turnilio dagiti tumengko no maliwayak nga akkalen dagiti matak no kasta a lumabas iti arubayanmi. Natayag met ta dandani agpatas dagiti abagada ken Komander Canor a lumsot la ketdi iti PMA no isu koma ti nasumokna a sinerkan a saan ketdi a nagin-iindienir nupay adda kapkapuy ti utekna nga agsumar.
Nagbiddutka no kunam a baknang ni Komander Canor. Ti dagana a sangkabassit ti kakaisuna a pakakitkitaanna iti panagabrodna idi nagretiro soldado. Nalaing ngamin iti logistics. Ket dayta met laeng ti trabahona idi idiay Abu Dhabi. Nagaget ket mabalinko ti makipinnusta, saanto a pulos a manglangan a mangan ti kabbalayna.
Ilokano a demmang. Nicanor Bangloy ti naganna. Birngasna ti Komander Canor. Isu ngamin ti Grand Knight Commander ti KUS-Tabunay Chapter.
Saan met nga isu ti naguapo. Kaaduan ti langana. Ti laeng pilawek, kargetna nga ikuyog ti asawana iti kada papananna. Matakuatan la ket ngarud ti kinapudno no agabayda.
Kasano met a lalaingnan a nakaasawa iti napintas, kunam?
Saanna a dineppelan. Saanna met a pinilit.
"Abilidad! Abilidad, ‘demet!" kunana no isu ti pagdamagam. "Adda kad’ pay diak ammo ket nangrugiak a private sa nagbalinak a koronel, lokdit!" Kontodo tudo pay iti pispisna, a. Sa iridisna pay dayta paraipus ti saona a naadalna ngata idi iti kaaddana iti Philippine Army.
Kaarrubami ni Komander Canor (no makuna a kaarruba ta nalawa a bangkag ti nagbaetan dagiti balaymi). Wenno nagbalin a kaarrubami kalpasan ti panamagbalinna iti balay dagidi dadakkelna nga aponna no aggapu idi idiay Abra a naudi a destinona. Kakaisuna nga inanak. Awan ti di makaam-ammo kenkuana ditoy barangaymi a Tabunay. ‘Tay kunakon, nasingpet. Ken nadisiplina.
"You’re late again, Crisanto!" dina maliwayan a yunget kaniak no kasta a makitanak idi a naladaw a sumrek iti pageks-esktraak a kas karpentero. Ipagarupna siguro no maysaak kadagiti taona.
Ngem dayta met a panangdildillawna kaniak ti nagsinningedanmi nupay manmano idi nga agkitakami. Diak ngamin konkontraen.
"Ania met ti posisionmo itan, Manong?" dinamagko idi aggayyemkamin.
"Sir, kunam, a, lokdit! Koronel daytoy kasarsaritam, loko!" inyaturna.
Ti pagraemak ken ni Komander Canor, isu ti kinalintegna. Awan ti ammok a nakairamananna nga anomalia. Ammona met ti makiangaw. Ngem awan met sansantuenna. Kababalin a nangiduron kadagiti kabarangayanmi a mangallukoy kenkuana nga agbalin a kapitan.
Ngem dina kayat.
No agaramidka iti dina kayat, itudonaka ket kasla kumilaw dagiti matana. "Don’t _ _ _ k with me, _ _ _k with your wife!" kunana, a.
Baro pay idi agsinningedkami. Ngem nasuroken a limapulona. Duapulo ket duak met.
"Awan planom a mangasawa, Sir?" sinaludsodko idi.
"Buto!" kunana met. "An’a ngarud ti serserbi ti –" ket ulitenna ti umuna a balikasna.
"Ania pay laeng ngarud ti ur-urayenyo ket dandanikay maladawen?" kinunak.
"Nalaka la ti mangasawa!" nakataltalek a nagkuna. "Ngem diak pay nakabirok iti umisu iti pagrukodak."
"An’a ngamin dagiti talugading a kayatyo?" inyuntonko.
"Umuna, masapul nga ubing ken napintas. Tapno dika met maibabain, a. Nalakayanka la ngaruden a mangasawa, baket pay la ti asawaem? Daytay met, a, ibagada nga ‘isu met la gayam a naglaklakay’ no makitada. Maikadua, nagaget ken naemma. Ken kangrunaanna, masapul a saan a nakaadal. Umanayen daytay nakadap-aw iti kinder wenno Grade I. Nalaklaka nga isuro."
Dandani naltotanak iti naudi a sinaona. Isuna man pay laeng ti kasta.
"Tapno maaramidmo ti kaykayatmo, buto!" inkatawana. "Nalaka a maiturong ti private!"
Pudno nga isu ti naaramid. Kas nasaokon, sangapulo ket innem laeng ni Susie idi inkasar ni Komander Canor. Marasintok. Bisayana a katulongan ti maysa a gayyemna met laeng a koronel idiay Abra.
Ket asino koma ti agmadi ken ni Komander Canor, kunam man? Nageroplano pay dagiti nagannak ni Bisayana a nagpa-Laoag. Sa military truck ti naglugananda a nagpa-Abra.
Ket idi nagretiron, insangpetnan ditoy Tabunay ni Susie. Madlaw ti panangipannakkelna iti asawana. Ngem adu ti agwingwingiwing.
"Pangilemlemmengam iti dayta a kinalapsat ita," kunkunada. "Uray ikalim, kutkotenda."
Ti kinapudnona, adu a lallaki ti umapal kenkuana. Narigat met no diak iraman ti bagik. Kasano ket ultimo dagiti babbai, agraemda iti kinapusaksak ni Susie.
"Sosial ni Apo Koronel!" kunkuna dagiti kasadaranna a babbaket.
"Urayenna, a, ti panagsakit ti ulona," kuna met dagiti in-inaudi.
"Ita pay laeng, isaganakon ti tali a panggalutko ken ni daytoy," kuna met ni baket a nobiak pay la idi. Napilitanak laeng. Kunak no alisto a dispatsaen, nakapkapet pay gayam ngem tekka. "Awan ti santo a makakita iti kasta a lukmo."
Ngem uray idi addan ni Komander Canor idiay Abu Dhabi, awan met ti nadamag a dakes a pakasarsaritaan ni Susie. Kaduana dagiti dadakkelna, wenno ti pinagbalin ni Komander Canor a guardia ni Susie, isu dagiti mismo a katuganganna (a naub-ubing ngem isuna). Agingga iti nagawid "for good" ni Komander kalpasan ti tallo laeng a tawenna idiay Abu Dhabi.
Saan met a nauray dagiti kabarangayanmi ti panangideklara ni Susie iti "Retreat!" Awan met ti naurayda a panagsusik dagiti agassawa. Kinapudnona, kanayon nga agkuyogda no adda pasken a dar-ayan ti koronel.
"Everything is under control," sangkakuna ni Komander no kasta a damagek ti kasasaadda nga agassawa.
Napagraemnak la ket ngarud iti uray la. Mamatiakon iti kunana. Kasta la gayam ti pormula iti panangbangon iti modelo a pamilia. Kayatko pay ketdi idin nga isina ni baket— a nobiak pay la idi— ta tuladek metten ni Komander Canor, ngem nasikogak metten. Kapampanaw idi ni Komander Canor a nagpa-Abu Dhabi.
"Don’t abandon your comrades in distress, ‘demet," inyunget ni Komander Canor idi ibagak kenkuana ti planok iti naminsan a panagbakasionna manipud idiay Abu Dhabi. Isu nga ita, dua pay ketdin ti putotko.
Bugbugtong met ti anak ni Komander Canor. Masmasdaawak ta no sabali koma ti asawa ni Susie, diak la mamati a mabulanan sa manen agsikog. Diak met agsalsaludsod ta kapkapnekakon ti isungbatna.
Naminsan, idi nabiit pay a nakapanaw da katuganganna a nagpa-Kabisayaan ken intugotda nga imbakasion ti anakda ken Susie, inyawis ni Komander Canor ti yiinummi idiay balayda. Pinagustuak. Ngem agrubrubuatak pay laeng, agarmalaiten iti pangta ni baket.
"Ay, padasem ti agsalamangka, kitaem no ania ti aramidek!" kinunana.
Diak lattan nagtagtagari. Ania ngarud ti makunak no pudno met a diak maliklikan ti agtilmon no makitkitak ni Susie? Pasaray mabainak pay ketdi iti bagik ta kasla al-alisto a mapnekak a mangbuybuya kenkuana ngem ti kutiek ti ipuni ni baket. Kasta ngata ti di makaramraman iti sabali a potahe, kunkunak laengen iti bagik.
Boses ni Susie nga aggapu iti uneg ti balay ti nangpastrek kaniak idi agapoak. Nangato ti sementado nga alad ni Komander Canor ket anian a nagmayengmeng iti uneg. Kasla addakan iti sabali a lugar ta awanen ti makitam iti ruar.
Mismo a ni Susie ti nanglukat iti landok a ruangan. Nagawid ngaminen idiay Kabisayaan dagiti dadakkelna idi nag-"for good" ni Komander Canor. Ama, ta naglapsaten. Naka-shorts ken aglabonglabong ti tisertna ngem dina nailemmeng dagiti makaar-arit a munturodna.
Nadalimanek ti salasda nga inaddakak. Nakasilsilap ti datar a semento. Kasla marmarnek iti kaskas iti bunot ti niog. Iti maysa a suli, adda basket nga agsarsarua iti lupot a nagmurngan.
"Agtugawka, Kuyang," kinuna ni Susie a nangperreng ken nangisem kaniak. "Urayem ni Canor. Agpritprito iti pulotanyo." nagtugaw ni Susie iti sopa. Agbuybuya gayam iti cable TV itay agapoak. Ket iti panangsublina iti buybuyaenna iti cable TV, iraprapinna a daldalusan dagiti kuko ti kanawan a sakana a nakaparabaw iti bassit a lamiseta.
Pakawanennak, Baket, inkompesar ti panunotko ta saan a nagdisnudo a limmagto dagiti matak iti bobeda sa agtarusda koma iti kosina tapno maliklikanda ti buya a likliklikak. Kinaykayatda ketdi ti nagkaradap nga immusok iti lakko ni Susie. Apagisu met nga idisso ni Komander Canor ti aklo nga us-usarenna nga agprito. Inlukatna ti pagpalamiisan sa nangiruar iti botelia.
Stateside sa ketdi, kinunak iti nakemko ta nalabaga a ngumisit ti nakitak nga inyaonna— a nakitak idi makaasideg a botelia gayam ti Fundador. Pagdumaanna laeng dagiti koronel ta naimas ti in-inumenda, nakunak iti nakemko.
Ngem idi maramanak, saan met a nagriri ti boksitko. Emperador sa met! kasla kunkunana. Ngem, ala, basta adda dorna, isu la nga isu. Pagdaksanna laeng ta nagasgastar iti pulotan.
Palpaliiwek dagiti agassawa bayat ti panaginummi. Naragsakda nga agpadpada. Pasaray pay makisawat ni Susie iti saritaanmi.
"Yalaannakami man iti pulotanmi!" immandar ni Komander Ni ken ni Susie idi maibusmi ti sangsanguenmi.
Saan a nagun-uni ni Susie. Napan nangala iti pulotanmi.
Inisemannak pay iti nakasamsam-it idi idissona. Immimas la ket ngarud ti iinumak ket kas met la diakon mabartek. Nagpagatang pay ni Komander Canor iti maysa a botelia a bassit ken ni Susie. Awan pulos ti panagkitakit daytoy a nagtungpal. Daytan ti nagsiddaawak kenkuana. Husto amin nga addangna, kinunkunak. Ket ad-addan ti apalko.
Immun-una ni Komander Canor a nakarikna iti inumna. Kasano ket kasla napausan a baed nga areb-eb nga areb-eb. Madlaw la unay a mailiw unay nga adda met kasangona nga uminum. Baybay-an latta met ni Susie. Pudno nga anian nga apalko. Kasta koma met ni baket. No ket adda ibagak a dina kayat, kasla ampo nga agpasgar.
Intakderko ti nagpakada idi maibusmin ti maikadua a botelia ngem inggawidnak ni Komander Canor.
"Gaddemet! Don’t abandon your comrades in distress!" kinunana a bulon ti panangigawidna iti imak.
Napilitanak a nagtugaw manen.
"Shu-sie!" inyawagna ken ni baketna. "Yalaannakam’ man pay iti maysa!"
"Pisting yawa!" nakigtotak iti kellaat nga irarayok ti boses ni Susie. "Isardengyo daytan!"
Uray la a naikkat ti kagudua ti nainumko iti nangngegko. Ni Susie…?
"Ala, ketdin… Kakaisuna nga ita la nga umay ni Crisanto ditoy! Dika mabain, aya?"
"Sika ti rumbeng a mabain! Laklakayankan nga awan ti manaknakemna! Sika ti opisial, sika pay ti umuna a masugatan iti gubatan!"
"Ania ket ni baketen! Inka ket mangalan, da!"
Ad-addan ti kigtotko iti simmaruno a napasamak. Iti apagdarikmat, addan ni Susie it sangomi. "Isardengyon, kunak la ngaruden!" kinunana ket binagkatnan ti lamiseta a nakaidissuan ti in-inumenmi agraman ti pulotanmi.
Naperrengko ni Komader Canor a mangkudkudkod iti teltelna. Mapitpitpit ti isemna. Napukaw a namimpinsan ti takderna nga opisial. Kasla gagangay laengen a mannalon nga agsalloy payen ti badona.
"Dayta ti kunkunak kenka idin," kinunana. "Sumapulka iti nasingpet. No sabali laeng, binatonatan!" Nagkatawa.
Diak ammo no kasano ti impasurotko a katawa ta kellaat met lattan a nagbaliw ti templana.
"Dayta ti diak nasaganaan," insanamtekna. "Iti kinaubingna, dina pay ammo ti nasayaat ken nalaad." Nalag-an manen ti katawana.
Nasarangsangen ti katawak. Maawatakon ti amin.
"Never enter an unfamiliar territory!"
Anian a katawak. Ta ti nangrebbek, isu metten ti paspasurot!
Ket diak naaluadan ti kimmita iti ‘yan dagiti adu a nagmurngan. Uray no dina imbaga idi, ammok a labaanna dagidiay.
Manipud idi, intal-okon ni Koronel iti Komander Canor, Grand Knight Commander, KUS (Knight Under de Saya)—a no ulitem, agbalin a kuskos—nga isu met ti ob-obraek ita.
Tinakderak ti bangkitok ket imbaltogko ti pinekkelak a kabugbugsawko a pantalon iti planggana a nakataya iti bomba. Wen, aglablabaak. Ta siak ti second in command ken ni Kommander Canor.
Wen, a. Masapul a kadkaduaek ni Komander Canor. Kas sangkakunana, "Don’t abandon your comrades in distress."—O